تاریخچه
برای اولین بار در اواسط دهه ۱۹۶۰ در ایالات متحده کار بر روی اولین سیستم اطلاعات جغرافیایی آغاز شد. در این سيستم ها عکس هاي هوايي، اطلاعات کشاورزي، جنگلداري، خاک ، زمين شناسي و نقشه هاي مربوطه مورد استفاده قرار گرفتند. در دهه ۱۹۷۰ با پيشرفت علم و امکان دسترسي به فناوري هاي کامپيوتري و تکنولوژيهاي لازم براي کار با داده هاي مکاني، سيستم اطلاعات جغرافيايي يا (GIS)، برای فراهم آوردن قدرت تجزیه و تحلیل حجم های بزرگ داده های جغرافیایی شکل گرفت. در دهه های اخیر به سبب گسترش تکنولوژي هاي کامپيوتري،سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي امکان نگهداري به روز داده هاي زمين مرجع و نيز امکان ترکيب مجموعه داده هاي مختلف را به طور مؤثر فراهم ساخته اند. امروزه GIS برای تحقیق و بررسی های علمی، مدیریت منابع و ذخایر و همچنین برنامه ریزی های توسعه ای به کار گرفته مي شود.
تعریف سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS )
سیستم اطلاعات جغرافیایی یا Geographical Information System بستری برای ذخیره، نگهداری، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایي مي‌باشد و جهت کار همزمان با داده‌هايي که وابستگي مکاني (جغرافيايي) و توصيفي دارند، طراحي شده است.
برای بهره‌گیری صحیح از قابلیت‌های یک GIS، در درجه اول نیاز به درک صحیح از سیستم GIS و سپس ساختار اطلاعات در آن می‌باشد، جهت پیاده‌سازی یک سیستم GIS توجه به ماهیت و ساختار اطلاعات جغرافیایی متشکله آن که رکن اساسی هر سیستم GIS را تشکیل داده و توانمندی‌ها و پتانسیل‌های آن را تعیین می‌کند، اجتناب‌ناپذیر است.
طیف کاربران و علوم وابسته به GIS
۱- بهداشت و درمان
بررسی پیامدهای یک عارضه جغرافیایی یا هر عارضه دیگر: مثلا در هنگام وقوع زلزله خیلي از بيماريها گسترش پيدا مي کند. GIS شدت و سرعت گسترش این آلودگیها و بیماریها را مورد بررسی قرار می دهد.
۲- محیط زیست و منابع طبیعی
۳- بررسی پراکندگی نیروی انسانی
۴- مکان یابی جغرافیایی با شرایط معین:
انتخاب محلهای مناسب جهت احداث مراکز بهداشتی و درمانی
۵- شناسایی نقاط کور شبکه مخابراتی
۶- مدیریت ترافیک و سانحه
ارائه و بررسی راهکارهای ممکن در کنترل سوانح و مدیریت خدمات اضطراری پس از وقوع سانحه، شناسایی مناطق زلزله خیز به منظور توسعه شبکه راههای اضطراری و بساري موارد ديگر ...
GIS در زمینه بهداشت و درمان (HGIS)
- GIS میتواند مکانهایی که دارای شرایط و ویژگیهای خاص هستند را مشخص کند. به عنوان مثال نقاطی که شیوع بيماري مالاريا، تالاسمي و... در آنها بالاست را مشخص مي کند.
- روند وقایع به چه صورت است؟
- چه اطلاعاتی در مکان وجود دارد؟
- چه الگوهای مکانی وجود دارد؟ مثلا بیماری تالاسمی در شهر بابل نسبت به بقیه نقاط استان شیوع بیشتری دارد.
- بررسی پیامدهای یک عارضه جغرافیایی یا هر عارضه دیگر. مثلا در هنگام وقوع زلزله خیلي از بيماريها گسترش پيدا ميکند، GIS شدت و سرعت گسترش این آلودگیها و بیماریها را مود بررسی قرار می دهد.
- ارزیابی خطرات محیطی و میزان تماس با موادآلوده کننده مثلا میتوانیم با این ابزار مناسبترین مکان را برای احداث کارخانه که کمترين آسيب زيست محيطي را هم به انسان و هم به حيوان داشت را مکان يابي کنيم.
اهداف:
از آنجائیکه GIS یک فناوری مفید در جهت توسعه و پیشرفت هر کشور تلقی می گردد و دامنه استفاده از این دانش در تمامی زمینه ها در دنیا به اثبات رسيده است و امروزه کمتر فعاليت و تصميم گيري را مي توان يافت که بي نياز از اطلاعات مکاني و سيستم اطلاعات مکاني (GIS) باشد. تأمین نشدن این شرایط به خصوص در بخش بهداشت و درمان مشکلات جبران ناپذیری را بوجود می آورد.
هدف از بکارگیری سیستم های اطلاعات جغرافیایی در مدیریت بهداشت و درمان کمک به پیشگيري از وقوع و شيوع بيماريهاي مختلف از راه بررسي و تحليل نحوه بروز و شيوع آنها با توجه به موقعيت جغرافيايي و شرايط حاکم بر محيط است، بدينوسيله راهکارهاي مناسب مديريتي براي کنترل امور بهداشتي – درماني بدست می آید.
